Vergi İncelemesi Kavramı, Yetki ve Yöntem

Vergi incelemesi, beyanların ve ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu sağlamak amacıyla yükümlülerin kayıt ve belgeleri ile mevcutları üzerinden yapılan derinlemesine bir araştırmadır.

• İnceleme elemanın incelemeyi yürütürken kullanacağı yetkisinin sınırları yasayla çizilmiştir.
• Vergi inceleme elemanı yetkisini aşan hiçbir talep ve eylemde bulunamaz.
• İnceleme elemanının kontrol edebileceği defter ve belgeler, talep edeceği çalışmalar incelemenin konusuyla sınırlıdır. Konuyla ilgisi kurulamayan bilgileri inceleme elemanına verme zorunluluğu yoktur.

Vergi İncelemesi: Yöntem

• Vergi incelemesi kural olarak mükellefin işyerinde yapılır.
• Uygulamada, incelemeler çoğu zaman telefonla defter ve belgelerin inceleme elemanının bürosuna istenmesi suretiyle başlamakta ve çalışmalar inceleme elemanının bürosunda sürdürülmektedir.

 Kimler Vergi İncelemesi Yapmaya Yetkilidir?

VUK”nun 135 inci maddesi uyarınca, vergi İncelemesi; hesap uzmanları, hesap uzman yardımcıları, ilin en büyük malmemuru, vergi denetmenleri, vergi denetmen yardımcıları veya vergi dairesi müdürleri tarafından yapılabilir. Maliye Müfettişleri, Maliye Müfettiş Muavinleri, Gelirler Kontrolörleri ve Stajyer Gelirler Kontrolörleri, Gelirler Genel Müdürlüğünün merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar da her hal ve takdirde vergi inceleme yetkisini haizdir.

VUK”nun 136 ncı maddesi uyarınca da vergi incelemesi yapanlar, yanlarında memuriyet sıfatlarını ve inceleme yetkisini gösteren fotoğraflı resmi bir vesika bulundururlar ve gittikleri yerde işe başlamadan evvel bu vesikayı ilgililere gösterirler.

Vergi İncelemesinin Ne Zaman Yapılacağının Önceden Bildirilmesi Gerekir mi?

VUK”nun 138 inci maddesi uyarınca incelemeye yetkili olanların mükellefe daha önceden vergi incelemesi yapılacağını ve zamanını bildirilmesi gerekmez.

Vergi İncelemesi Ne Kadar Sürer?

Yetkililerin mükellefe daha önceden vergi incelemesi yapılacağını ve zamanını bildirilmesi gerekmez.

Vergi İncelemesinin Ne Zaman Yapılacağının Önceden Bildirilmesi Gerekir mi?

VUK”nun 138 inci maddesine göre yetkililerin mükellefe daha önceden vergi incelemesi yapılacağını ve zamanını bildirilmesi gerekmez. İnceleme içinde bulunulan hesap dönemi dahil olmak üzere beş yıllık tarh zaman aşımı süresi içinde her zaman yapılabilir.

Daha Önce Vergi İncelemesine Tabi Tutulan Mükellefler Yeniden İncelenebilir Mi?

VUK”nun 138 inci maddesine göre daha önce inceleme yapılmış olması mükelleflerin yeniden incelenmesine engel değildir.

Vergi İncelemesi Ne Kadar Sürer?

• VUK’nda incelemenin ne kadar sürebileceği konusunda bir hüküm yoktur.
• İncelemenin uzamasının finansal sonuçları olması nedeniyle makul sürede bitirilmesi hedeflenmelidir.

Vergi İncelemesine Neden Seçilmiş Olabilirsiniz?

Vergi idaresi, aşağıdaki nedenlerle mükelleflerin defter ve belgelerini inceleyebilir:

• Bir konu genel olarak taranırken,
• Sektör incelemeleri sırasında,
• Karşıt incelemeler nedeniyle,
• Beyanname, ekleri ve dipnotlardaki tutarsızlıklar,
• Mükellefin, sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullananlar listesine girmesi,
• Kasa hesabının şişkin olması,
• KKEG’lerin şişkin olması
• Yüksek ortaklar cari hesabının olması,
• Sürekli ve yüksek oranda devreden KDV,
• Sürekli yapılan hatalar ve düzeltme beyanları,
• İade talepleri,
• Sürekli zarar edilmesi,
• Karlılık oranının sektörel beklentiye uygun olmaması,
• Açıklamaların net, anlaşılır ve ikna edici olmaması,
• İhbar durumunda,
• Tesadüfen,
• Bankalar, borsa vb. kaynaklardan toplanan verilerin beyanlarınızla karşılaştırılması nedeniyle.

Vergi İncelemesinde Mükellefin Hak ve Yükümlülükleri

Vergi İncelemesi Sırasında Mükellefin Sorumlulukları Nelerdir?

• İnceleme elemanının talebinden sonra defter ve belgelerin ibraz edilmesi gerekir. Aksi durum, re’sen takdir nedir ve usulsüzlük cezası kesilir.
• İncelemeye yetkili memura, talep ederse çalışma yeri göstermek ve resmi çalışma saatlerinde müessesede çalışmasını sağlamak gereklidir.
• İnceleme elemanınca çeşitli çalışmalar ve açıklamalar talep edilebilir. Bu tip çalışmalar ve açıklamalar inceleme konusuyla ilgisi öğrenildikten sonra süratle yapılmalıdır.
• Ortak ve yöneticilerin sorumlulukları:
• Mükellefe düşen yükümlülüklerin yerine getirilmesinden kanuni temsilciler sorumludur.
  • VUK ve AATUHK hükümleri uyarınca mükelleflerin vergiyle ilgili yükümlülüklerin yerine getirilmesinde mükellef kurum ortakları ve yöneticilerine başvurulması mümkündür. Bu nedenle ortak ve kanuni temsilcilerin vergi incelemesi sürecinde konuya hassasiyetle yaklaşmaları tavsiye olunur.

İnceleme Sırasında Mükellefin Hakları Nelerdir?

• Mücbir sebeplerin varlığı halinde defter ve belgeler sunulamazsa ibrazdan kaçınma sayılmaz.
• Vergi incelemesi gereğinden uzun sürer ve ticari faaliyeti aksatmaya başlarsa mükellef ilgili makamlardan tedbir alınmasını talep edebilir.
• İnceleme elemanı görevi dolayısıyla öğrenmiş olduğu bilgileri gizli tutmak zorundadır.
• Vergi inceleme elemanı tam bir tarafsızlıkla ve objektif olarak hareket etmek, hazine ile yükümlünün haklarını eşit olarak dikkate almak, matrah arayıcılığından uzak durmakla mükelleftir.
• Mükellefin inceleme sonunda tutulacak olan tutanağı öncesinde inceleme ve her türlü itirazınının bu tutanağa geçirilmesini talep etme hakkı vardır.

Vergi İncelemesi Sırasında Mükelleflerin Sık Yaptıkları Hatalar

• İşletmede başlayan her türlü incelemenin ciddiye alınması, dikkatle ve özenle takip edilmesi gerekir.
• İnceleme elemanının talep ettiği belge ve bilgilerin, hangi sonuçlara yol açabileceği mutlaka değerlendirilmelidir.
• İnceleme elemanına verilen her türlü bilgide yazılık esasına uyulması ve istenilecek belgelerin tutanakla teslim edilmesi şirketin haklarının korunması ve savunma imkanlarının daraltılmaması açısından büyük önem taşımaktadır.
• Mükellefçe yapılan açıklamaların ve çekincelerin tutanakta yer almasını istemek yasal bir haktır.
• Tutanakta yer alması gereken açıklamaları belirlemede gayretsiz ve bunların tutanağa girmesinde ısrarsız olunması telafi edilmesi zor sonuçlar doğurabilir.
• İncelemenin başlangıcından itibaren ama özellikle de tutanağın tutulması ve imzalanması aşamasında bu konuda uzmanlaşmış olan kişilerden yardım alınması çok önemlidir.

Vergi İncelemesi Sırasında Ispat Konusu

İspat Müessesesi

Vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin işlemlerin gerçek mahiyeti yemin hariç her türlü delille ispatlanabilir.

İktisadi, ticari ve teknik icaplara uymayan veya olayın özelliğine göre normal ve mutat olmayan bir durumun iddia olunması halinde ispat külfeti bunu iddia eden tarafa aittir.

İspat Vasıtaları

İnceleme sırasında ve tarhiyat yapılırken dikkate alınan en önemli ispat araçları şunlardır:

• Vergi inceleme tutanağı
• İncelemeye başlama tutanağı
• Karşıt inceleme tutanakları
• Fiili envanter tutanakları
• Takdir komisyonuna yaptırılan kıymet takdirleri

Yükümlünün özel defterleri, inceleme elemanı tarafından ele geçirilir ve yapılan incelemeler sonucunda kanuni defter, kayıt ve belgelerde bulunması gereken kayıtların, vergi matrahını azaltacak şekilde tamamen veya kısmen bu defterlere kaydedildiği tespit edilirse, kanuni defter ve belgelerin doğruluğu karinesi çürütülmüş olacağından re’sen takdir nedeni gerçekleşmiş olur.

Yükümlüler tarafından belgeye bağlanması gereken eylem ve işlemler ancak belirtilen belgelere dayanılarak ispatlanabilir. Kural olarak yükümlünün kanunen tutmak zorunda olduğu defter kayıtları ile saklamak zorunda olduğu belgelerin yükümlü lehine delil olabilmeleri, kanuni şekil ve muhteva şartlarını taşımalarına bağlıdır.

Vergi İncelemesi Sonuçları, Teminat Talebi, İhtiyati Tahahhuk, İhtiyati Haciz, İkmalen Tarhiyat ve Re’sen Tarhiyat Müesseleri

İkmalen Tarhiyat

Vergi incelemesi sonucunda, matrah farkı, mükellefin defter ve belgelerine dayanılarak tespit edilebiliyorsa ikmalen tarhiyat yapılır.

Re’sen Tarhiyat

Vergi incelemesi sonucunda, matrah, defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere göre tespit edilemiyorsa, re’sen tarhiyat yapılır. Böyle bir durumda vergi inceleme elemanı çalışmalarına göre bir matrah takdir eder ve vergi bu matrah üzerinden hesaplanır.

Teminat

AATUHK’nun 9. maddesi uyarınca vergi incelemesi sırasında, vergi ziyaı cezası kesilmesini gerektiren haller ile kaçakçılık sayılan hallerin varlığının tespiti halinde teminat istenebilir.

Teminat Ne Kadar Sürede Verilir?

AATUHK’da, teminatın ne kadar sürede verileceği konusunda bir hüküm yoktur. Vergi dairesinin belirlediği süre içinde teminat verilmelidir. Ancak belirlenecek bu süre 15 günden az olamaz.

İhtiyati Tahakkuk ve İhtiyati Haciz 

Vergi incelemesi sırasında ve sonrasında, AATUHK uyarınca, teminat istenmesini gerektiren bir hal bulunduğu takdirde ihtiyati tahakkuk ve ihtiyati haciz yapılması olasılığı vardır.

İdarenin ihtiyati tahakkuk ve ihtiyati haciz kararı alması durumunda, şirketin, vergi borcunu karşılayacak miktardaki malvarlığı üzerindeki zilyetliği ve tasarruf yetkisi idareye geçer. Yani, bu sure içinde ihtiyati haciz uygulanan malın mülkiyeti şirkette kalmakla birlikte, mal üzerindeki kullanım ve tasarruf yetkisi idarenin elinde olur.

İhtiyati tahakkuk ve ihtiyati haciz kararları, teminat gösterildiği takdirde, kararı veren mercii tarafından kaldırılır.

İhtiyati tahakkuk kararı üzerine ihtiyati haciz uygulanan mükellefler, ihtiyati haciz kararı ile birlikte ihtiyati tahakkukun sebeplerine ve miktarına karşı dava açabilirler.

Dava açma süresi, ihtiyati haciz kararının tebliğinden itibaren 7 gündür.

Vergi İncelemesinde Sürecin Yönetimi

• Bir tarhiyat yapılması halinde bununla ilgili olarak izlenecek yolun belirlenmesi süreci detaylı çalışmalar gerektirmektedir.
• Dava, uzlaşma ya da ödeme yollarından birisi seçilmeden önce konunun uzmanlarından görüş alınmalıdır.
• Şirketin menfaatlerinin ancak tüm olasılıklara göre hesaplamalar yapılması ve değerlendirilmesiyle korunması mümkündür.
• İnceleme süresince vergi inceleme elemanı ile kurulacak ilişkiler çok önem taşımaktadır.
• İnceleme elemanına verilecek her türlü belge, bilgi ve çalışmanın şirket aleyhine delil olarak kullanılabileceği unutulmamalıdır.

Unutulmamalıdır ki, şirketin menfaatinin tam anlamıyla korunması, vergi incelemesine başlanmasından tutanağın ve raporun tebliğine kadar geçen sürede, tüm aşamaların dikkatle izlenmesi ve yönlendirilmesi ile mümkündür.

Vergi İncelemesi Sırasında Danışmanlık Almak Neden Önemlidir, Size Nasıl Yardımcı Olabiliriz?

Vergi incelemesi ve uyuşmazlık sürecinde atılacak olan her adım sonuca etki doğrudan etki edeceğinden bu konunun uzmanları nezaretinde yürütülmesini öneriyoruz.

İşletmenizde başlatılan her inceleme konunun uzmanı olan bir kişi ile birlikte;

• İnceleme elemanının talep ettiği belge ve bilgilerin hangi sonuçlara yol açabileceği,
• Şirket içinde kullanılan jargonun, standart belgelerin yanlış anlaşmalara mahal olup olmayacağı,
• Tutanağın iyice incelenip incelenmediği ve tüm itirazların geçirilip geçirilmedi bakımlarından dikkatlice takip edilmelidir.

Tarafımızdan şirketinize yardımcı olabilmek için yapılan bir inceleme üç ayrı safhaya (inceleme sırası / inceleme sonrası / uyuşmazlık aşaması) ayrılmakta ve her safhada takip eden sayfalarda göreceğiniz hizmetlerimiz sunulmaktadır:

İnceleme Sırasında :

• Defter ve belgelerin ibrazı,
• Sürecin yönetilmesi,
• İnceleme elemanına sunulan bilgi ve belgelerin kontrolü, – Tutanak imzası sırasında danışmanlık hizmetleri verilmektedir.

İnceleme Sonrasında:

• İnceleme elemanının şirketinize yönelttiği eleştirilerin ve bulgularının analizi,
• Bu eleştiri ve bulgulara karşı teknik bir değerlendirme raporu hazırlaması yapılmaktadır.

Uyuşmazlık Safhası:

• Uzlaşma / dava yollarının değerlendirilmesi yapılmakta ve bu konularda teknik bilgi verilmektedir.
• Uzlaşma görüşmelerine vekaleten katılınmaktadır.
• Dava açılmasına karar verilmesi halinde hukuki argümanların belirlenmesinde yardımcı olunmakta,
• Literatür ve emsal karar taraması yapılmaktadır.
• Duruşmalarda Mali Müşavir sıfatıyla destek olma imkanı mevcuttur.
• Yargılama sonrasında, mahkeme kararının uygulaması ve düzeltme işlemleri takip edilmektedir.