İstanbul °C
AFGANİSTANDA NELER OLDU ?
Uluslararası haber ajansları, ABD Büyükelçiliği’nin üzerinde uçan helikopterler ve hemen yanında yükselen dumanların fotoğraflarını geçti. Afganistan lideri Gani ülkeyi terk edip Tacikistan’a gitti, Reuters ise geçici hükümetin başına geçecek ismi dünyaya duyurdu. ABD’nin Kabil Büyükelçiliği, vatandaşlarını Kabil havaalanında silah seslerinin duyulduğu yönünde haberler geldiği konusunda uyardı. Washington’dan en üst düzey açıklama geldi, Rusya ise geçiş yönetimiyle işbirliğine hazır olduğunu ilan etti.
1
ABD’nin askerlerini tamamen çekmesine iki hafta kala Afganistan’ı göz açıp kapayıncaya kadar ele geçiren Taliban örgütü, gece yarısı hiçbir direnişle karşılaşmadan Celalabad şehrine girdi. Hemen ardından diğer vilayetler de düştü ve başkent Kabil’de korkulan oldu.
2
Reuters haber ajansı, neredeyse bir hafta içerisinde ülkenin yüzde 90’ını kontrol eden Taliban’ın doğudaki stratejik Celalabad şehrini sabaha karşı 05.29’da ele geçirdiğini ‘son dakika’ koduyla duyurdu. 350 bini aşkın nüfusu olan Celalabad’dan yayınlanan diğer sosyal medya videolarında, yüzlerce Taliban militanının kent meydanında şehir sakinleri tarafından karşılandığı görüldü.
3
KABİL KUŞATILDI
Birkaç saat sonra ise Afganistan İçişleri Bakanlığı, Taliban militanlarının her yönden başkent Kabil’e girmeye başladığını ve yönetimin devri için müzakerelere başlanacağını duyurdu. Bu haberle dünya şoka uğradı.
4
EŞREF GANİ AFGANİSTAN’I TERK ETTİ
Associated Press (AP) haber ajansına göre, bir Afgan yetkili, Taliban müzakerecilerinin, iktidarın ‘devri’ için hazırlık amacıyla Cumhurbaşkanlığı sarayına gideceğini söyledi. Afgan Tolo News, mevcut Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin ülkeyi terk ettiğini duyurdu. Resmi yetkililer ise, Gani’nin kuzeydeki komşu ülke Tacikistan’a gittiğini söyledi.
5
GANİ’DEN AÇIKLAMA GELDİ
Taliban’ın Kabil’e girmesinden bir süre sonra Afganistan’dan ayrılan Cumhurbaşkanı Eşref Gani ise Facebook hesabında paylaşımda bulundu. Gani, paylaşımında “Bugün zor bir seçimle karşı karşıya kaldım – Saraya girmek isteyen Taliban’a karşı durmak ya da 20 yıl korumaya adadığım ülkemi terk etmek. Eğer kalsaydım bu, birçok vatandaşın şehit olmasına ve Kabil’in yıkılmasına yol açacaktı.” ifadesini kullandı.
Taliban sözcüsü Zabihullah Mücahit, hükümet güçlerinin başkent Kabil’den ayrılması nedeniyle kentin ve kamu binalarının kontrolünü almaya başladıklarını açıklamıştı.
7
Kabil’e giren Taliban, savaşçılarına şiddette başvurmamaları yönünde talimat verdi. Akşam saatlerinde ise Taliban militanlarına yağma olaylarını engellemek için Kabil sokaklarına girmesini emretti.
8
Bir Taliban yetkilisi, savaşçılarının kutlama amacıyla silahla ateş etmelerine izin verilmeyeceğini söyledi. Yetkili, Afgan ordusuna mensup askerlerin de evlerine dönmelerine müsaade edileceğini belirtti.
9
ABD BÜYÜKELÇİLİĞİNDEN UYARI
Büyükelçiliğin güvenlik uyarısında, ABD vatandaşlarından bulundukları yere sığınmaları istenirken, “Kabil’de güvenlik durumunun hızla değiştiği” ifadesi kullanıldı. Büyükelçilikteki bütün faaliyetlerin durdurulduğu belirtilen güvenlik uyarısında, Kabil havaalanında silah seslerinin duyulduğu haberlerinin geldiği kaydedildi. Uyarıda ayrıca büyükelçilik çalışanları ve vatandaşların Afganistan’dan tahliye edilmesi için gerekenlerin yapıldığına işaret edildi.
10
BIDEN EKİBİNİ TOPLADI
ABD Başkanı Joe Biden’ın, ulusal güvenlik ekibiyle Afganistan’daki son gelişmeleri ve ülkedeki Amerikalıların tahliyesiyle ilgili son durumu ele aldığı bildirildi.
11
KURTARMA OPERASYONU
Öte yandan Birleşik Krallık ordusuna ait 600 kişilik birlik, Afganistan’da bulunan İngiltere vatandaşlarının tahliyesi için yola çıktı.
12
‘BU KADAR ÇABUK BEKLEMİYORDUK’
Taliban’ın Katar’daki Siyasi Bürosunun Başkanı Molla Abdul Gani Birader, Afganistan’da hedeflerine bu kadar çabuk ulaşacaklarını beklemediklerini söyledi. Birader, Taliban’ın başkent Kabil başta olmak üzere Afganistan’ın tamamına yakınında hakimiyet kurmasına ilişkin yaptığı açıklamada, “Böyle bir başarıya bu kadar çabuk ve bu kadar kolay ulaşacağımızı beklemediğimi söylemeliyim.” dedi.
13
Birader, “Kibirli olmamalıyız. Daha önce hiç sahip olmadığımız ağır bir sorumluluğumuz olacak. Şimdi imtihan zamanı. Şu anda ülkemiz insanlarının hizmet sunumu, güvenliği ve yaşam koşullarının iyileştirilmesi açısından çok önemli bir sınavdan geçiyoruz. İnsanların hayatlarını ve geleceklerini nasıl kuruyacağımıza ikna etmemiz gerekir.” ifadelerini kullandı.
14
Taliban’ın Katar’daki Siyasi Bürosunun Sözcüsü Muhammed Naim de Kabil’de büyükelçilikler, diplomatik misyonlar ve yabancı uyruklular için tehlike olmadığını kaydederek, Taliban’ın ülke genelinde güvenliği koruyacağını vurguladı.
15
Taliban yetkilisi, havaalanı ve hastanelerin işleyişine devam edeceğini, acil ihtiyaçların karşılanmasına engel olunmayacağını kaydetti. Başkentteki yabancıların kenti terk etmelerine izin verileceği, kalmak isteyenlerin ise Taliban yöneticilerine kayıt yaptırmaları gerektiği belirtildi.
16
Bir başka Taliban sözcüsü ise, kadın haklarına saygılı olacaklarını söyledi. Sözcüye göre, burka giymek koşuluyla kadınların eğitim ve çalışma hayatına izin verilecek, ayrıca kadınlar yalnız başlarına dışarı çıkabilecekler.
17
REUTERS: GEÇİCİ HÜKÜMETİN BAŞKANI BELLİ OLDU
Taliban ayrıca, savaşçılarına başkent Kabil’e giriş noktalarında kalmaları yönünde talimat verdiklerini belirten bir açıklama yaptı. 4,5 milyona yakın nüfusa sahip başkentte sivillerin risk altında olması, gerekçe gösterildi. Örgütün sosyal medya hesapları, kapılarda giriş-çıkışları tutan militanların fotoğraflarını paylaşıyor.
18
Reuters haber ajansı, akşam saatlerine doğru Kabil’in birçok noktasından silah sesleri duyulduğunu bildiriyor. Ajans, söz konusu bilgiyi görgü tanıkları ve İçişleri Bakanlığı’na dayandırdı.
19
Reuters ayrıca, iktidarın Taliban’a devredilmesiyle kurulacak geçiş hükümetine Afganistan’da ABD işgalinin başladığı yıllarda İçişleri Bakanlığı görev yapan Ali Ahmed Celali’nin başkanlık edeceğini duyurdu. Ajans, haberini Taliban militanları başkent Kabil’de toplanırken üç ayrı diplomatik kaynağa dayandırdı.
20
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) acil olarak Afganistan için toplanmasını isteyen Rusya ise, Kabil’deki geçiş hükümetiyle işbirliğine hazır olduğunu ilan etti.
21
ZAMANA KARŞI YARIŞ
ABD, Kabil Büyükelçiliği’nde 50’den az personelinin kaldığını açıklarken, NATO ise Avrupa Birliği çalışanlarının Kabil’de bilinmeyen güvenli bir yere götürüldüğünü duyurdu. Amerikan Associated Press (AP) haber ajansı, bu sabah ABD’nin Kabil Büyükelçiliği üzerinde uçan Chinook helikopterinin fotoğraflarını bütün dünyaya servis etti.
22
Birkaç saat sonra ise AP’nin servis ettiği yeni fotoğraflarda ABD’nin Kabil Büyükelçiliği etrafında siyah dumanların yükseldiği görüldü.
23
ABD Büyükelçiliği çevresinde uçan Black Hawk helikopterleri ise yalancı füzesavarlar ateşledi. Uluslararası haber ajansları, büyükelçiliği helikopterlerle tahliye eden ABD’nin zamana karşı yarış verdiğini belirtiyor.
24
EN ÜST DÜZEY AÇIKLAMA
Afganistan’daki kaos sürerken ABD tarafından en üst düzey açıklama, Dışişleri Bakanı Antony Blinken’dan geldi. Afgan güçlerinin halen ülkeyi savunabileceğini belirten Blinken, Kabil Büyükelçiliği’nin ise havalimanına taşındığını söyledi.
25
ABD başkent Kabil’deki büyükelçiliğini tahliyeye başlarken, Başkan Joe Biden zamana karşı yarış verilen tahliyede görev alacak asker sayısını saatler içerisinde 3 binden 5 bine çıkardı. ABD, Kabil Havalimanı’nın güvenliğinin sağlanmaya devam edeceğini de açıkladı.
26
‘TÜM BELGELERİ YOK EDİN’
Washington yönetimi, Kabil Büyükelçiliği’ndeki personele ‘hassas tüm materyallerin yok edilmesi’ talimatı verdi. Elçilik personeline gönderilen talimatı, CNN International yayınladı.
27
TÜRKİYE’DEN AFGANİSTAN’DAKİ TÜRK VATANDAŞLARINA ACİL ÇAĞRI
Türk Dışişleri Bakanlığı ise, Afganistan’dan ayrılmak isteyen Türk vatandaşlarının ivedilikle Türkiye’nin Kabil Büyükelçiliği’ne bilgi vermesini istedi.
28
AL JAZEERA: KABİL’DE BÜYÜK PANİK VAR, FİYATLAR TIRMANDI
Al Jazeera, önce yüzlerce ilçeyi alıp daha sonra da günler içinde vilayet merkezlerinde kontrolü sağlayan Taliban’ın Afganistan’ın başkenti Kabil’de paniğe yol açtığını bildiriyor.
29
Kabil’de bulunan Al Jazeera muhabiri Charlotte Bellis, yalnızca dokuz gün önce hiçbir vilayeti elinde tutmayan Taliban’ın ilerleyişindeki hızın ‘inanılmaz’ olduğunu belirtiyor:
30
“Kabil’de çok büyük panik var. Taliban’ın ele geçirdiği yerlerden kaçan binlerce insanla birlikte şehir dolup taştı. Herkes hesaplarındaki paralarını çekmek için bankalara hücum etti. Yiyecek ve akaryakıt fiyatları tırmandı.”
31
DOKUZ GÜN SÜRDÜ
Militanlar Kabil’e girerken Taliban başkent dışında tüm vilayet merkezlerini ve sınır kapılarını ele geçirdi. Tüm Afganistan’da kontrolün yitirilmesi yalnızca dokuz gün sürdü.
32
Taliban karşıtlığıyla bilinen Belh vilayetinin merkezi Mezar-ı Şerif kenti de Cumartesi günü düştü ve Kabil yönetimi Afganistan’ın kuzeyinde hakimiyetini tamamen kaybetti.
33
6 Ağustos akşamı İran sınırındaki Nimruz vilayetinin merkezi Zaranc’ı ele geçirerek şehirlere ilerleyişini başlatan Taliban, 15 Ağustos’ta Kabil’e ulaştı. ABD istihbaratı daha önce Taliban’ın en erken bir ay içinde Kabil’e ulaşmasının beklendiğini aktarmıştı ancak bu teori sahadaki tablo karşısında çöpe gitti.
34
TALİBAN’IN İLK İCRAATI: COVID-19 AŞISI YASAKLANDI
Taliban, 1996 yılında yıllarca süren çatışmaların ardından Kabil’i ele geçirmişti. Örgüt, dönemin Afganistan lideri Muhammed Necibullah’ı idam etmiş, kadınların çalışması ve kız çocuklarının okula gitmesini yasaklamıştı.
35
Bu hafta ise, militanlar tarafından kontrol sağlanan Paktiya vilayetinde Covid-19 aşısı yasaklandı. Ülkenin doğusundaki Paktiya’daki yasağa ilişkin bir bildiri, hastaneye asıldı.
36
830 MİLYAR DOLAR ÇÖPE GİTTİ
AP haber ajansı, ABD’nin çekilmeden önce Afgan ordu birliklerinin eğitimi için 830 milyar dolardan fazla para harcadığını ve tüm çabaların bir hafta içinde çöktüğünü bildirdi.
Peştunlar, Tacikler, Hazaralar, Aymaklar (Aimaq), Türkmenler, Özbekler, Kırgızlar ve Beluçilerin de aralarında bulunduğu birçok etnik grubun yaşadığı Afganistan’da, 20 ile 40 arası farklı dil ve lehçe konuşuluyor.
38
On yıllardır çalkantının dinmediği Afganistan’daki kırılmanın başladığı olay, 1979 yılının son günlerinde başlayan Sovyetler Birliği işgali oldu. ABD’nin direnişçilere destek verdiği 10 yıl süren işgal sırasında çok sayıda ülkeden 100 bini aşkın kişi Afganistan’a giderek Sovyetler Birliği’ne karşı savaştı.
39
Sovyetlerin 1989’da Afganistan’dan çekilmesinin ardından bu kez iç savaşa savrulan ülkede, Cumhurbaşkanı Muhammed Necibullah’ın 1992’de devrilmesiyle Afgan nüfusunun yarısını oluşturan Peştun grupların Kabil’deki hakimiyeti de sarsıldı.
40
İç savaş sürerken kurulan Taliban, farklı grupların desteğini aldı ve 27 Eylül 1996’da Kabil’e girerek iktidarı ele geçirdi. Böylece Afganistan’da, ABD liderliğindeki NATO birliklerinin 2001’deki saldırısına kadar devam edecek dönem başlamış oldu.
41
ABD, 11 Eylül 2001 saldırılarından Afganistan’da üslenmiş El Kaide ve lideri Usame Bin Ladin’i sorumlu tuttu. Afganistan’ı yöneten Taliban’dan El Kaide üslerini kapatmasını ve liderlerini ABD’ye teslim etmesini istedi. Taliban reddetti.
42
7 Ekim 2001’de Amerikan ve İngiliz uçaklarının Taliban ve El Kaide hedeflerine hava saldırısıyla Afganistan’da yeni bir savaş başladı. Afganistan’ı bu kez işgal eden ABD’ydi. Washington’ın 20 yıllık savaşı, Taliban’la masaya oturulması ve çekilme kararı alınmasıyla bitti.
BENZER KONULAR
20.11.2024
15.11.2024
YORUMLAR